Śmiertelne ryzyko nawet na działce. Skok zachorowań w całym kraju

 Przybierająca na sile obecność kleszczy stanowi jedno z największych zagrożeń zdrowotnych nadchodzącego sezonu.

Zjawisko, które dawniej dotyczyło głównie osób pracujących w lesie czy turystów, obecnie nie omija nikogo. „W tej chwili 90 procent ukłuć przez kleszcze ma miejsce w bezpośrednim sąsiedztwie miejsc zamieszkania – w przydomowych ogrodach, parkach miejskich czy na działkach rekreacyjnych” – alarmują specjaliści. Nowa rzeczywistość zmusza nas do zmiany myślenia.

Dane nie pozostawiają złudzeń

Państwowy Zakład Higieny raportuje ogromny wzrost zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu. 265 przypadków w 2019 roku wzrosło do 793 w roku 2024. Już pierwsze miesiące 2025 roku przyniosły niemal 200 przypadków – i to jeszcze przed rozpoczęciem sezonu letniego.

Ekstremalne mrozy były kiedyś naturalną barierą dla przetrwania kleszczy. Teraz, przy braku temperatur poniżej -35°C, pasożyty przeżywają zimy bez problemu, zachowując aktywność niemal przez cały rok. Aktywne osobniki obserwowano nawet w środku stycznia.

Codzienne spacery z psem czy kotem mogą nieść ryzyko przyniesienia kleszcza do mieszkania. Dlatego odpowiednia ochrona zwierząt jest równie ważna, co ludzka profilaktyka. Na rynku dostępne są różne preparaty – doustne, miejscowe, w formie obroży czy zastrzyków.

KZM – od łagodnej infekcji po hospitalizację

Kleszczowe zapalenie mózgu to wirusowa choroba o dwóch etapach. Początkowo przypomina zwykłą grypę – z gorączką, bólem i osłabieniem. W poważniejszych przypadkach dochodzi do uszkodzenia układu nerwowego. „Nawet łagodne przejście zakażenia wirusem KZM może prowadzić do długofalowych problemów. Pacjenci często doświadczają utrzymujących się przez miesiące, a nawet lata, bólów głowy, zaburzeń koncentracji, problemów z pamięcią oraz chronicznego zmęczenia.”

Najpewniejszym sposobem ochrony pozostaje szczepionka. Trzy dawki podstawowe i dawki przypominające zapewniają długotrwałą odporność. Koszt jednej dawki to ok. 200 zł. Co ważne – obecnie można zaszczepić się nie tylko u lekarza, ale także w aptece.

Borelioza – druga strona medalu

Obok KZM nie wolno zapominać o boreliozie – chorobie bakteryjnej, której objawy bywają niespecyficzne. Rumień wędrujący nie zawsze się pojawia, a brak szczepionki sprawia, że szybka diagnoza i leczenie są kluczowe.

Coraz więcej jednostek samorządowych wprowadza lokalne programy walki z kleszczami – od edukacji, przez działania terenowe, po dopłaty do szczepień. Niestety, NFZ nie refunduje szczepień przeciw KZM, co ogranicza ich dostępność dla wielu osób.

Eksperci nie mają wątpliwości: „Koszty leczenia powikłań tej choroby znacznie przewyższają wydatki związane z programem powszechnych szczepień profilaktycznych.”

Wzorce zza granicy

W krajach Europy Środkowo-Wschodniej, takich jak Czechy, Słowacja czy Litwa, wdrożono skuteczne programy profilaktyczne. Efekty? Zdecydowanie niższe wskaźniki zachorowań. Polska może pójść ich śladem.