Wybierając się śladami ekranizacji „Chłopów” zaznaczmy, że główną uwagę skupimy na pięknie i bogactwie folkloru ziemi łowickiej, której granice zwyczajowo określa obszar dawnego Księstwa Łowickiego, oficjalnie utworzonego w 1820 roku przez cara Aleksandra dla jego brata, wielkiego księcia Konstantego i jego żony Joanny Grudzińskiej, zwanej odtąd księżną łowicką. Wieś Lipce, leżąca w południowej części księstwa, godnie reprezentowała kulturę ludową regionu pielęgnując miejscowe zwyczaje i tradycje. Bogactwo kulturalne ziemi łowickiej, znane głównie z lokalnego folkloru do dziś urzeka swoim kolorytem, a najlepszym tego przykładem jest choćby procesja Bożego Ciała w Łowiczu wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Warto więc ziemię łowicką poznawać i podziwiać wyznaczając sobie cele wycieczek do takich miejsc jak Łowicz z licznymi zabytkami, muzeami i zabytkowym starym miastem, Maurzyce ze Skansenem Ziemi Łowickiej, Sromów z Muzeum Ludowym Rodziny Brzozowskich, Bolimów z Warsztatem Garncarskim, Arkadia i Nieborów oraz nieodległe od Łowicza Walewice, gdzie znajdziemy piękne zespoły pałacowo-parkowe dawnej arystokracji. Na liście naszych turystycznych eksploracji nie może zabraknąć wsi Lipce, które w 1983 roku otrzymały dodatkowy człon nazwy: Reymontowskie.
„Chłopi” Władysława Reymonta doczekały się trzech ekranizacji: w 1922 roku w reżyserii Eugeniusza Modzelewskiego, w 1972 roku jako serial, a rok później jako film kinowy w reżyserii Jana Rybkowskiego i w 2023 roku w reżyserii Doroty Kobieli i Hugh Welchmana. Pierwsza z nich nie zachowała się do dzisiaj, trzecia zaś tworzona była nowatorską metodą stylizowania klatek filmowych na malarstwo epoki Młodej Polski. Nas, ze względu na walory turystyczne miejsc związanych z ekranizacją, interesuje produkcja z 1973 roku. Zdjęcia do niej w większości kręcone były w Lipcach i okolicach od wiosny 1971 do wiosny 1972. Reżyser zawarł więc w produkcji cały roczny cykl czterech pór roku tak, jak uczynił to Reymont w swojej powieści.
Uroki krajobrazu ziemi łowickiej, miejscowe stroje, architektura i wnętrza zabudowań, wszystko to grało tak w powieści, jak i na planie filmowym. Podążajmy więc śladami Reymonta i ekranizacji jego powieści odnajdując dziś pamiątki po polskim nobliście w Lipcach Reymontowskich i jego okolicach. Pierwszym z odwiedzanych miejsc niech będzie domek dróżnika, miejsce związane z faktycznym pobytem Reymonta w Lipcach w latach 1889-1891. Tablica umieszczona na fasadzie informuje, że niewielki budynek położony przy linii kolejowej był miejscem zamieszkania pisarza. Dziś wiemy, że Reymont zarabiał tu na życie jako pracownik kolejowy niższego stopnia, co wiązało się z codziennym marszem po torach i ostukiwaniem młotkiem podkładów kolejowych.
Przebywając w lokalnej społeczności przez kilka sezonów Reymont znakomicie poznał jej zwyczaje i codzienność, lokalne koligacje, sposoby uprawiania ziemi, handlu czy świadczenia miejscowych usług. Życie okolicznych chłopów podpowiadało gotowe wątki jego późniejszej powieści, którą wydał z tak dużym powodzeniem. Podobnym sukcesem cieszyła się ekranizacja z 1972 roku, bardzo dobrze przyjęta przez krytyków, ale przede wszystkim przez widzów. Do historii polskiej kinematografii przeszły kreacje znakomitych polskich aktorów oraz reżyseria i zdjęcia. Wierne duchowi literackiemu, filmowi „Chłopi” przenieśli na srebrny ekran niepowtarzalny klimat polskiej wsi z całym bogactwem barw, dźwięków i emocji. Statyści-amatorzy, zwerbowani spośród miejscowych rolników uwiarygadniali ten obraz poprzez stroje, gwarę i zwyczaje, które niemalże niezmiennie zachowały się od czasów reymontowskich po lata 70-te XX stulecia.
Oprócz domku dróżnika mamy w Lipcach Reymontowskich sporo intrygujących pamiątek, rekwizytów i eksponatów o unikatowej, muzealnej wartości. Jednym z miejsc, gdzie zgromadzono wiele pamiątek po Reymoncie, jego powieściowych bohaterach oraz mieszkańcach regionu z tamtych czasów, jest Muzeum Regionalne im. Władysława Reymonta. W dawnej manufakturze włókienniczej rodziny Winklów urządzono wystawy tematyczne pokazujące pamiątki po patronie placówki, maszyny i urządzenia tkackie, maszyny rolnicze, twórczość ludową czy wreszcie zabudowę wiejską w formie skansenu pod nazwą Centrum Reymontowskie Zagroda Ludowa. Miejsce to wpisane w krajobraz wiejski przenosi nas w wyobraźni w czasy Boryny i Jagny.
Muzeum kryje w sobie wiele ciekawostek, do których na pewno zaliczyć należy opracowany niedawno profil psychologiczny Władysława Reymonta stworzony przez dwie specjalistki z dziedziny grafologii na podstawie analizy odręcznego pisma autora „Chłopów”. Pośród zbiorów, bogatych w stroje, ozdoby, sprzęty domowe czy dewocjonalia, znajdziemy unikatowe pamiątki będące i dziś obiektami zainteresowania zawodowych i amatorskich etnografów nie tylko z Polski. Tu także możemy obejrzeć odręcznie wykonane wydanie powieści „Chłopi” z oryginalnymi ręcznymi ilustracjami i przepisanym (!) tekstem, autorstwa Tadeusza Modrzejewskiego. Piękna, artystyczna książka zachwyca nie tylko formą, ale też iście benedyktyńską pracą potrzebną do jej wykonania.
Kolejnym miejscem obowiązkowej eksploracji jest prywatna kolekcja miejscowego zbieracza pamiątek Zbigniewa Stania, znana jako Galeria Staroci i Pamiątek Regionalnych. W prywatnych zbiorach znajdziemy uratowane od zapomnienia, pięknie odrestaurowane sprzęty gospodarskie, wyposażenie chłopskich domów, dewocjonalia, stroje i ozdoby wnętrz. Wszystko zachwycająco kolorowe - zgodnie z lokalnym łowickim kanonem. Oprócz eksponatów sztuki ludowej możemy podziwiać także zbiory pocztówek i znaczków pocztowych oraz, co stanowi prawdziwą perełkę dla bibliofilów, bogatą kolekcję ponad dwustu różnych wydań „Chłopów” drukowanych w różnych językach.
W cennych zbiorach nie zabrakło notatek prasowych, zdjęć i autografów aktorów biorących udział w zdjęciach do ekranizacji filmowej dzieła. Pan Zbigniew, pamiętając z dzieciństwa prace ekipy filmowej w Pszczonowie, nieodległej wiosce w której kręcono dużą część zdjęć, z wielkim pietyzmem i znawstwem tematu gromadzi wszelkie pamiątki tamtych wydarzeń. W swojej galerii poświęcił temu wiele miejsca i dziś jest chyba największym znawcą tematu i kolekcjonerem pamiątek po filmowej adaptacji „Chłopów”. Mamy zatem w jednym miejscu przeróżne „Reymontiana” gromadzone latami przez wielkiego lokalnego miłośnika twórczości noblisty.
Skoro jesteśmy na wycieczce w Lipcach Reymontowskich, to nie sposób pominąć Muzeum Czynu Zbrojnego gromadzącego na niewielkiej przestrzeni mnóstwo pamiątek wojskowych począwszy od powstania styczniowego aż do uzbrojenia Ludowego Wojska Polskiego z czasów PRL. Nie jest to wprawdzie miejsce bezpośrednio związane z tematyką naszej wycieczki, ale warto odwiedzić je będąc z wizytą w tej urokliwej miejscowości.
Do Lipiec Reymontowskich możemy przyjechać z Łodzi własnym samochodem, pociągiem lub rowerem. Samochodem podróż potrwa niecałą godzinę, rowerem, pośród pięknych pól i łąk około 2,5 godziny, a pociągiem Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej ze stacji Łódź Fabryczna także niecałą godzinę.
W kulturze światowej, w tym także polskiej, twórcom filmowym udaje się oddać hołd wielkim dziełom literackim i ich autorom. W przypadku twórczości Władysława Reymonta mamy kilka takich przykładów, w tym ekranizację „Ziemi obiecanej” w reżyserii Andrzeja Wajdy, „Komediantkę” w reżyserii Jerzego Sztwiertni i właśnie „Chłopów” w reżyserii Jana Rybkowskiego i, w wersji współczesnej, Doroty Kobieli i Hugh Welchmana. Ekranizacja pod kierownictwem Jana Rybkowskiego na trwałe wpisała się w kanony polskiej kinematografii i do dziś inspiruje, zachęca, a wręcz przynagla, by najpierw zapoznać się lub odświeżyć znajomość dzieła literackiego, a następnie, mając przed oczami wyobraźni kolorowy świat łowickiego folkloru, zanurzyć się w wiejskie krajobrazy wsi polskiej i odwiedzić miejsca związane z życiem bohaterów tej znakomitej powieści.
Komentarze (0)